“शिक्षणाच्या वाटचालीतील प्रथम महिला शिक्षिकेची प्रेरणादायी कथा”

सावित्रीबाई फुले (Savitribai Phule)यांचा जन्म 3 जानेवारी 1831 रोजी महाराष्ट्रातील सातारा जिल्ह्यातील नायगाव या छोट्याशा गावात झाला. वयाच्या अवघ्या 9व्या वर्षी त्यांचा विवाह पुण्यातील रहिवासी ज्योतिबा फुले यांच्याशी झाला. यावेळी ज्योतिबा फुलेही केवळ 13 वर्षांचे होते.

भारतात प्रत्येकाला शिक्षण घेण्याचा अधिकार आहे पण समाजातील अनेक समाज यापासून फार पूर्वीपासून दूर राहिले आहेत. त्यांना शिक्षणाचा हक्क मिळवून देण्यासाठी प्रदीर्घ लढा द्यावा लागला आहे. विशेषत: मुलींना शिक्षण घेण्यासाठी त्यांच्याच लोकांचा विरोध सहन करावा लागतो.

देशाच्या पहिल्या महिला शिक्षिका (Savitribai Phule)सावित्रीबाई फुले यांची आज जयंती आहे, ज्यांनी प्रथम शिक्षणासाठी खूप संघर्ष केला पण नंतर इतर मुलींनाही शिक्षणासाठी मदत केली. सावित्रीबाई फुले यांच्याशिवाय देशाच्या शिक्षणाची आणि सामाजिक उन्नतीची बाब अपूर्ण आहे.

सावित्रीबाई फुले यांचा जन्म 03 जानेवारी 1831 रोजी महाराष्ट्रातील सातारा जिल्ह्यातील नायगाव या छोट्याशा गावात झाला. वयाच्या अवघ्या 9व्या वर्षी त्यांचा विवाह पुण्यातील रहिवासी ज्योतिबा फुले यांच्याशी झाला. यावेळी ज्योतिबा फुलेही केवळ 13 वर्षांचे होते. लग्नाच्या वेळी सावित्रीबाई फुले पूर्णपणे निरक्षर होत्या, तर त्यांचे पती तिसरीपर्यंत शिकलेले होते. त्याकाळी फक्त उच्चवर्णीय पुरुषांनाच शिक्षण मिळायचे, दलित आणि स्त्रियांना शिक्षण घेण्याचा अधिकार नव्हता, असे म्हणतात.

मग सावित्रीबाई फुले यांनी त्यांचे पती, दलित विचारवंत आणि समाजसुधारक महात्मा ज्योतिराव फुले यांच्याकडे अभ्यास करून सामाजिक भान पसरवले. 19व्या शतकात त्यांनी महिलांचे हक्क, निरक्षरता, अस्पृश्यता, सती, मूल किंवा विधवा पुनर्विवाह यांसारख्या वाईट गोष्टींविरुद्ध आवाज उठवला आणि अंधश्रद्धा आणि रूढीवादी विचारांच्या बेड्या तोडण्यासाठी दीर्घ संघर्ष केला.

सावित्रीबाई फुले यांचा जन्म दलित कुटुंबात झाला. त्या काळात दलितांना शिक्षण दिले जात नव्हते. सावित्रीबाई फुले यांनी या सर्व दुष्कृत्यांशी लढा दिला आणि आपले शिक्षण चालू ठेवले. त्यांना त्यांच्या समाजात अस्पृश्यतेचा सामना करावा लागला पण त्यांनी हार मानली नाही आणि शिक्षण चालू ठेवले.

सावित्रीबाईंना खूप संघर्ष करावा लागला. ती शाळेत गेल्यावर लोक तिच्यावर दगड, कचरा, चिखल फेकायचे. त्याच्यात हिम्मत नव्हती आणि त्याने प्रत्येक आव्हानाचा सामना केला. शिक्षण घेतल्यानंतर तिने इतर मुली आणि दलितांच्या शिक्षणाचे काम सुरू केले. 1848 ते 1852 या काळात सावित्रीबाईंनी मुलींसाठी १८ शाळा उघडल्या होत्या.

सावित्रीबाई फुले यांनी त्यांचे पती ज्योतिराव फुले यांच्यासमवेत मुलींसाठी १८ शाळा उघडल्या. तिने 1848 साली पुणे, महाराष्ट्र येथे देशातील पहिली मुलींची शाळा स्थापन केली. त्याचवेळी पुण्यात 18वीची शाळाही सुरू झाली. 28 जानेवारी 1853 रोजी त्यांनी गर्भवती बलात्कार पीडितांसाठी बालहत्या प्रतिबंधक गृहाची स्थापना केली.

1890 मध्ये सावित्रीबाई फुले यांचे पती ज्योतिराव फुले यांचे निधन झाले, तेव्हा सावित्रीबाईंनी त्यांचे अपूर्ण काम पूर्ण करण्याचा संकल्प केला. त्यानंतर प्लेगच्या रुग्णांची काळजी घेत असताना 10 मार्च 1897 रोजी सावित्रीबाईंचा मृत्यू झाला.

त्यांचे संपूर्ण आयुष्य समाजातील वंचित घटकांच्या, विशेषत: महिला आणि दलितांच्या हक्कांसाठी संघर्ष करण्यात गेले. तिची एक अतिशय प्रसिद्ध कविता आहे ज्यात ती प्रत्येकाला लिहिण्या-वाचण्याची प्रेरणा देत होती आणि जाती तोडण्याबद्दल आणि ब्राह्मणी ग्रंथ फेकून देण्याबद्दल बोलत होती.

हेही वाचा :

वाल्मिक कराडने वापरलेली गाडी अजितदादांच्या ताफ्यात; जितेंद्र आव्हाडांचा खळबळजनक आरोप

सकाळच्या नाश्त्यात नेहमीपेक्षा वेगळा पदार्थ हवा असेल तर बनवून पहा मुरमुऱ्यांचे आप्पे : रेसिपी

IND vs AUS : कोहली आऊट की नॉट आऊट? पंचांच्या निर्णयावरून वाद!