आरक्षणाच्या इतिहासात राजर्षी शाहू महाराजांचे मोलाचे योगदान

कोल्हापूर: महाराष्ट्रातील कोल्हापूर संस्थानाचे राजर्षी शाहू महाराज हे देशातील (reservation system)पहिले शासक होते ज्यांनी समाजातील दुर्बल घटकांसाठी आरक्षणाची संकल्पना प्रत्यक्षात आणली. शाहू महाराजांनी 1902 साली आरक्षण धोरण लागू करून देशात एक ऐतिहासिक पाऊल टाकले.शाहू महाराजांचे आरक्षण धोरण विशेषतः शैक्षणिक आणि नोकरीच्या क्षेत्रात प्रभावी ठरले. या धोरणानुसार, समाजातील मागासवर्गीय आणि दुर्बल घटकांना शैक्षणिक संस्था आणि शासकीय सेवेत विशेष स्थान देण्यात आले. त्यामुळे दलित, आदिवासी आणि इतर मागासवर्गीय घटकांना शिक्षण आणि रोजगाराच्या संधी उपलब्ध झाल्या.

शाहू महाराजांच्या या क्रांतिकारी निर्णयाने सामाजिक समतेची संकल्पना बळकट झाली आणि समाजातील शोषित वर्गाला मुख्य प्रवाहात येण्याची संधी मिळाली. त्यांच्या या धोरणामुळे केवळ(reservation system) आर्थिकच नव्हे तर सामाजिक परिवर्तन घडून आले.शाहू महाराजांनी आरक्षण धोरणासोबतच समाजातील स्त्रियांना शिक्षणाची संधी देण्यासाठीही महत्त्वपूर्ण पावले उचलली. त्यांनी महिलांच्या शिक्षणासाठी शाळा सुरू केल्या आणि महिलांना समान हक्क मिळावेत यासाठी संघर्ष केला.

शाहू महाराजांचे आरक्षण धोरण आजही सामाजिक न्यायाच्या दिशेने मार्गदर्शक ठरत आहे. त्यांच्या या क्रांतिकारी धोरणामुळे भारतीय समाजात एक नवीन पर्व सुरु झाले(reservation system) आणि देशभरात सामाजिक समतेचे नवीन धडे मिळाले.राजर्षी शाहू महाराजांचे आरक्षण धोरण हे केवळ त्याकाळच्या समाजासाठीच नव्हे, तर आजच्या समाजासाठीही प्रेरणादायक आहे. त्यांच्या विचारांनी आणि कार्यांनी आजही समाजातील दुर्बल घटकांना प्रोत्साहन मिळत आहे.

हेही वाचा :

महिलांनो वयाच्या चाळीशीनंतर ‘अशी’ काळजी घ्या, म्हातारपणा राहील दूर

शेतकऱ्यांना मदतीबाबत मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे यांचे जिल्हा प्रशासनाला आदेशकाँग्रेस बैठकीत शिक्कामोर्तब, राहुल गांधी लोकसभेतील विरोधी पक्षनेते