जैन धर्माचे 24 वे तीर्थंकर वर्धमान महावीर यांची आज जयंती
महावीर जयंती हा जैन धर्माचे 24 वे आणि शेवटचे तीर्थंकर भगवान महावीर यांच्या जयंती स्मरणार्थ साजरा केला जाणारा एक विशेष सण आहे. दरवर्षी चैत्र महिन्यातील शुक्ल पक्षाच्या तेराव्या तिथीला हा उत्सव साजरा केला जातो. यंदा महावीर जयंती २१ एप्रिल रोजी साजरी होत आहे.
भगवान महावीरांचा इतिहास
भगवान महावीर यांचा जन्म इ.स.पूर्व 599 मध्ये वैशाली (आज बिहारमध्ये) येथील क्षत्रिय राजघराण्यात झाला होता. त्यांना लहानपणापासूनच अध्यात्म आणि तत्त्वज्ञानाची आवड होती. वयाच्या 30 व्या वर्षी त्यांनी घर सोडले आणि तपश्चर्या आणि आत्मज्ञानाचा शोध सुरू केला. अनेक वर्षांच्या कठोर तपश्चर्येनंतर, 527 BC मध्ये त्यांना ज्ञान प्राप्त झाले आणि ते महावीर म्हणून ओळखले जाऊ लागले. भगवान महावीरांनी अहिंसा, अहिंसा, सत्य, अस्तेय आणि ब्रह्मचर्य या पंचशील तत्त्वांचा उपदेश केला.
महावीर जयंतीचे महत्त्व
भगवान महावीरांनी अहिंसेला जीवनाचे सर्वोच्च तत्व मानले. त्यांनी सर्व प्राणिमात्रांप्रती करुणा आणि प्रेमाचा संदेश दिला. महावीर जयंती अहिंसेच्या या महान संदेशाची आठवण करून देते आणि लोकांना सर्व प्राणीमात्रांप्रती दयाळूपणे वागण्याची प्रेरणा देते. भगवान महावीरांनी आत्मसाक्षात्कार हे जीवनाचे अंतिम ध्येय मानले आहे. त्यांनी पाच महाव्रतांचे (अहिंसा, सत्य, अहंकार, ब्रह्मचर्य आणि तपस्वी) पालन करून मोक्षप्राप्तीचा मार्ग दाखवला. म्हणून हा दिवस आत्मसंवर्धन आणि आत्मविकासाची प्रेरणा देतो. भगवान महावीर यांनी समाजसुधारक म्हणून विशेष भूमिका बजावली. त्यांनी जातिवाद, लिंगभेद आणि अनेक सामाजिक वाईट गोष्टींविरुद्ध आवाज उठवला आणि सर्व मानवांना समान वागणूक देण्याचे आणि त्यांना समान हक्क आणि संधी देण्याचे समर्थन केले. महावीर जयंती सामाजिक न्याय आणि समतेची प्रेरणा देते. धर्माव्यतिरिक्त अनेक लोक शांतता आणि अहिंसेचा संदेश देण्यासाठी हा दिवस साजरा करतात.
महावीर जयंती कशी साजरी करावी?
संपूर्ण भारतातील जैन समाजाकडून महावीर जयंती मोठ्या उत्साहात आणि भक्तिभावाने साजरी केली जाते. या दिवशी लोक जैन मंदिरांना भेट देतात, प्रार्थना करतात आणि भगवान महावीरांच्या शिकवणीचे स्मरण करतात. यानिमित्ताने प्रभातफेरीचे आयोजन करण्यात आले आहे. यामध्ये लोक भगवान महावीरांच्या मूर्तींना सजवतात आणि भक्तीगीते गातात यालाही विशेष महत्त्व आहे. लोक अन्न, कपडे आणि इतर अनेक साहित्य गरजूंना दान करतात. काही लोक महावीर जयंतीच्या दिवशी उपवास करतात. काही ठिकाणी भगवान महावीरांच्या मिरवणुकाही काढल्या जातात.