चीनमधील एका न्यायालयाने दिलेल्या एका असामान्य आणि जगभर चर्चेत (hours)असलेल्या निकालामध्ये, एका व्यक्तीचा कामाच्या वेळेत त्याच्या प्रेयसीसोबत लैंगिक संबंध ठेवताना झालेला मृत्यू ‘औद्योगिक अपघात’ ठरवण्यात आला आहे. न्यायालयाने स्पष्ट केले आहे की ड्युटी अवर्समध्ये लैंगिक संबंधात असताना मृत्यू झाल्यामुळे, या व्यक्तीच्या नातेवाईकांना कंपनीकडून नुकसानभरपाई मिळवण्याचा कायदेशीर अधिकार आहे. या निकालामुळे कामाच्या ठिकाणी कर्मचाऱ्यांच्या अधिकारांबाबत आणि कामाच्या वेळेच्या व्याख्येसंदर्भात नवीन प्रश्न उभे राहिले आहेत.
या घटनेतील मृत व्यक्तीचे नाव झांग असून, ‘साउथ चायना मॉर्निंग पोस्ट’च्या वृत्तानुसार त्याचे वय ६० वर्षे होते. झांग हा बीजिंगमधीलएका लहान कारखान्यात सुरक्षा रक्षक म्हणून काम करत होता. त्याची कामाची परिस्थिती अत्यंत कठीण होती; तो आठवड्याचे सातही दिवस चोवीस तास कार्यरत असे आणि त्याला कोणतीही नियमित सुट्टी मिळत नव्हती. सुरक्षेची संपूर्ण जबाबदारी त्याच्यावर असल्याने (hours)आणि वय अधिक असूनही त्याला नोकरी सोडणे शक्य नव्हते. कामाच्या व्यस्त वेळापत्रकामुळे त्याला मोकळा वेळ मिळत नसल्याने, तो सुरक्षा कक्षातच आपल्या मैत्रिणीला भेटत असे. अशाच एका भेटीदरम्यान दोघांमध्ये लैंगिक संबंध झाले आणि याच वेळी झांग यांचा दुर्दैवी मृत्यू झाला. पोलीस तपासात झांगचा मृत्यू नैसर्गिक असल्याचे आणि यात कोणताही घातपात नसल्याचे स्पष्ट झाले.
वडिलांच्या मृत्यूनंतर एका वर्षांनी, झांगचा मुलगा झांग शिओशीने म्युनिसिपल सोशल सिक्युरिटी ब्युरोच्या कायदेशीर विभागामार्फत औद्योगिक अपघाताअंतर्गत वडिलांच्या मृत्यूच्या मोबदल्यात भरपाई मिळवण्यासाठी दावा दाखल केला. त्याच्या युक्तिवादानुसार, वडिलांचा मृत्यू कामाच्या वेळेत आणि त्यांच्या नियुक्त केलेल्या कामाच्या ठिकाणी झाला असल्याने ते नुकसानभरपाईसाठी पात्र आहेत. मात्र, सुरुवातीला अधिकाऱ्यांनी हा दावा या कारणास्तव फेटाळला की मृत्यू एका खाजगी घटनेदरम्यान झाला होता आणि तो कामाशी संबंधित नव्हता.
या निर्णयामुळे २०१६ मध्ये झांग शिओशीने कारखाना आणि सामाजिक सुरक्षा प्राधिकरणाविरुद्ध न्यायालयात खटला दाखल केला. त्याने न्यायालयात सांगितले की त्याचे वडील नेहमी कामाच्या ठिकाणी उपस्थित असायचे, त्यामुळे त्यांनी केलेले कोणतेही वैयक्तिक कृत्य त्यांच्या कामाच्या स्वरूपाचा भाग होते (hours) आणि ते अपरिहार्य होते. म्हणजेच, त्याचे वडील चोवीस तास नोकरीवर असल्याने, खाजगी क्षणांदरम्यान झालेल्या मृत्यूकडे दुर्लक्ष करता येणार नाही.
अखेरीस, अनेक वर्षांच्या कायदेशीर लढाईनंतर न्यायालयाने झांग शिओशीच्या बाजूने निकाल दिला. न्यायालयाने आपल्या निरीक्षणात नोंदवले की झांग सिनियर यांचा मृत्यू त्यांच्या कामाच्या ठिकाणी आणि कामाच्या वेळेत झाला होता. त्यांच्यावर कारखान्याची सर्व सुरक्षा आणि काम अवलंबून असल्याने त्यांना नोकरी सोडणे शक्य नव्हते. त्यामुळे, हा मृत्यू कामाशी संबंधित मानला गेला. या निकालावर कारखाना आणि सामाजिक सुरक्षा ब्युरो दोघांनीही आक्षेप घेतला आणि उच्च न्यायालयात अपील दाखल केले.
मात्र, उच्च न्यायालयाने कनिष्ठ न्यायालयाचा निकाल कायम ठेवला. फेब्रुवारी २०१७ मध्ये, सामाजिक सुरक्षा ब्युरोने अधिकृत कागदपत्रात झांग यांच्या मृत्यूचे ‘औद्योगिक अपघात’ म्हणून वर्गीकरण केले. तथापि, कुटुंबाला नुकसानभरपाई म्हणून देण्यात आलेली नेमकी रक्कम अद्याप उघड करण्यात आलेली नाही. अनेक वर्षांपूर्वीच्या या प्रकरणावर चिनी माध्यमांनी आता पुन्हा लक्ष केंद्रित करण्याचे नेमके कारण अस्पष्ट आहे.
चोंगकिंगमधील वकील चेन रुई यांनी या निकालाचे विश्लेषण करताना न्यायालयाच्या निर्णयातील दोन प्रमुख घटकांवर प्रकाश टाकला आहे. पहिली गोष्ट म्हणजे झांग यांचे चोवीस तासांचे कामाचे वेळापत्रक, ज्यामुळे त्यांना कामाच्या वेळेतच वैयक्तिक गरजा पूर्ण कराव्या लागत होत्या, ज्यात प्रेयसीला भेटणे, भोजन करणे किंवा शौचालय वापरणे इत्यादींचा समावेश होता.दुसरी महत्त्वाची बाब म्हणजे, मृत्यू झाला तेव्हा झांग कंपनीच्या नियमांनुसार कोणत्याही बेकायदेशीर कृत्यात सहभागी नव्हते आणि त्यांचे वर्तन सामाजिक नियमांच्या विरुद्ध मानले गेले नाही. सध्या हा असाधारण खटला आणि निकाल केवळ चीनच्या सोशल मीडियावरच नव्हे, तर जगभरात चर्चेचा विषय बनला आहे. कामगार हक्क, कामाची परिस्थिती आणि वैयक्तिक जीवन व व्यावसायिक जबाबदाऱ्यांमधील सीमारेषा यांसारख्या महत्त्वाच्या मुद्द्यांवर पुन्हा एकदा विचारमंथन सुरू झाले आहे.
हेही वाचा :
स्टेट बँक ऑफ इंडियामध्ये काम करण्याची सुवर्णसंधी; ‘या’ पदांसाठी मेगाभरती
एसटी महामंडळात काम करण्याची इच्छा असणारांसाठी मोठी आनंदाची बातमी!
पक्ष तोडण्याची लायकी पाकिस्तान तोडण्याची नाही संजय राऊतांचं मोदींवर टीकास्त्र
